روغن زیتون یکی از محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین روغن‌های طبیعی است که هزاران سال است در رژیم غذایی انسان‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد. این روغن نه تنها به خاطر طعم و مزه‌ی خاص خود محبوب است، بلکه خواص فراوانی برای سلامت بدن دارد. از گذشته‌های دور، این روغن در پخت‌وپز، مراقبت از پوست و حتی در پزشکی مورد استفاده قرار گرفته و اکنون نیز یکی از پایه‌های اصلی رژیم غذایی مدیترانه‌ای است که به عنوان سالم‌ترین رژیم غذایی جهان شناخته می‌شود. در ادامه این مقاله از سید عطار به بررسی فواید آن می‌پردازیم.
تولید و فرآیند روغن‌گیری زیتون
تولید روغن زیتون با فرآیندهای خاصی انجام می‌شود. ابتدا زیتون‌ها برداشت می‌شوند و سپس از آن‌ها روغن استخراج می‌شود. این روغن‌گیری می‌تواند به روش سرد یا گرم باشد. روغن زیتون بکر که از روش پرس سرد تهیه می‌شود، کیفیت بالاتری دارد؛ زیرا در این فرآیند حرارتی استفاده نمی‌شود و خواص طبیعی آن حفظ می‌شود. روغن‌های تولیدشده به روش گرم اغلب ارزان‌تر هستند، اما کیفیت و طعم آن‌ها نسبت به روغن‌های سرد کمتر است.
انواع
روغن زیتون به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود که هرکدام کیفیت، طعم و میزان فواید متفاوتی دارند:
- روغن زیتون بکر فرابکر: این نوع از روغن زیتون به دلیل استخراج بدون حرارت و استفاده از فرآیند سرد، بالاترین کیفیت و بیشترین فواید را دارد و طعم تلخ و قوی‌تری نسبت به انواع دیگر دارد.
- روغن زیتون بکر: این نوع نیز با پرس سرد تهیه می‌شود و کیفیت بالایی دارد، اما کمی ارزان‌تر از فرابکر است.
- روغن زیتون خالص: این نوع ترکیبی از روغن‌های بکر و تصفیه‌شده است و کیفیت پایین‌تری نسبت به روغن‌های بکر دارد.
- روغن زیتون تصفیه‌شده: این نوع روغن به دلیل فرآیندهای شیمیایی طعم و عطر خاصی ندارد و اغلب برای پخت‌وپز استفاده می‌شود.
فواید روغن زیتون برای سلامت
کمک به سلامت قلب: یکی از مهم‌ترین فواید این روغن، کاهش خطر بیماری‌های قلبی است. اسیدهای چرب مفید و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در روغن زیتون می‌توانند به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک کنند.
پیشگیری از سرطان: روغن زیتون حاوی مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند در پیشگیری از انواع مختلف سرطان مؤثر باشد. ترکیبات پلی‌فنولی موجود در این روغن از تخریب سلول‌ها جلوگیری کرده و جلوی رشد سلول‌های سرطانی را می‌گیرد.
بهبود سلامت مغز: تحقیقات نشان داده است که مصرف این روغن می‌تواند باعث بهبود عملکرد مغز شود و از بیماری‌هایی نظیر آلزایمر و پارکینسون جلوگیری کند. این یکی دیگر از فواید روغن زیتون است که آن را به یک غذای مفید برای سلامت مغز تبدیل کرده است.
کمک به کنترل قند خون: روغن زیتون به عنوان یک منبع چربی مفید برای افراد دیابتی شناخته می‌شود، زیرا به تنظیم سطح قند خون کمک کرده و باعث کاهش مقاومت به انسولین می‌شود.
بهبود سلامت پوست و مو: از دیگر فواید روغن زیتون، اثرات مثبت آن بر پوست و مو است. این روغن می‌تواند پوست را مرطوب کرده و از خشکی آن جلوگیری کند. همچنین مصرف و استفاده از روغن زیتون می‌تواند باعث تقویت و رشد مو شود.
کاهش التهاب‌ها: التهاب‌های مزمن عامل بسیاری از بیماری‌های مزمن هستند. روغن زیتون به خاطر خواص ضدالتهابی خود می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند. این خاصیت به دلیل وجود اولئوکانتال، ترکیبی طبیعی با خواص ضدالتهابی قوی، به دست می‌آید.
نحوه استفاده در رژیم غذایی
روغن زیتون یک چاشنی عالی برای سالادها، سبزیجات و انواع غذاهاست و می‌تواند طعم لذیذی به غذاها ببخشد. البته برای بهره‌گیری از فواید روغن زیتون، بهتر است آن را به صورت خام یا با حرارت ملایم مصرف کنید. در صورتی که این روغن به دمای بالایی برسد، برخی از خواص مفید خود را از دست می‌دهد. روغن زیتون بکر و فرابکر مناسب‌ترین انتخاب‌ها برای استفاده در سالاد و غذاهای خام هستند، در حالی که روغن زیتون تصفیه‌شده را می‌توان برای پخت‌وپز ملایم استفاده کرد.
نکات مهم در خرید
هنگام خرید روغن زیتون، به چند نکته توجه کنید تا محصولی با کیفیت تهیه کنید:
- تاریخ تولید و انقضا: روغن زیتون تازه بیشترین خواص را دارد؛ بنابراین حتماً به تاریخ تولید و انقضای آن دقت کنید.
- رنگ و عطر: روغن زیتون بکر و فرابکر معمولاً رنگی زرد متمایل به سبز و بویی تند و طبیعی دارند.
- نوع بسته‌بندی: روغن زیتون در بطری‌های شیشه‌ای تیره بهترین ماندگاری را دارد؛ زیرا نور می‌تواند باعث اکسیداسیون روغن شود.
- مناطق تولید: زیتون‌های مناطق مختلف می‌توانند طعم‌های متفاوتی داشته باشند. برخی از بهترین روغن‌های زیتون در کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا و یونان تولید می‌شوند.
فواید زیتون برای کاهش وزن
روغن زیتون به عنوان منبع چربی‌های سالم و غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع، می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. برخلاف چربی‌های ناسالم، چربی‌های موجود در روغن زیتون باعث افزایش سطح انسولین نمی‌شوند و به این ترتیب، میل به خوردن را کاهش می‌دهند. همچنین، اسید اولئیک موجود در روغن زیتون باعث تحریک هورمون‌هایی می‌شود که حس سیری را ایجاد می‌کنند. بنابراین، گنجاندن این روغن در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش وزن و کنترل اشتها کمک کند.
نحوه نگهداری
نگهداری مناسب این روغن برای حفظ خواص آن بسیار مهم است. این روغن باید در مکانی خشک، خنک و دور از نور مستقیم نگهداری شود. بهتر است از بطری‌های شیشه‌ای تیره برای نگهداری روغن زیتون استفاده کنید و آن را در دمای کمتر از ۲۵ درجه نگه دارید.
مضرات احتمالی
اگرچه فواید روغن زیتون بی‌نظیر هستند، اما مصرف بیش از حد آن نیز می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. این روغن کالری بالایی دارد، و مصرف زیاد آن ممکن است باعث افزایش وزن شود. همچنین، برخی افراد ممکن است نسبت به روغن زیتون حساسیت داشته باشند و مصرف آن می‌تواند باعث ناراحتی معده یا حساسیت‌های پوستی شود.
کلام پایانی
روغن زیتون یکی از ارزشمندترین روغن‌های طبیعی است که فواید بسیاری برای بدن دارد. از تقویت قلب و بهبود سلامت مغز گرفته تا کمک به سلامت پوست و کاهش وزن، فواید این روغن آن را به یک ماده غذایی ویژه تبدیل کرده است. با توجه به خواص ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و تاثیرات مثبت آن بر بدن، توصیه می‌شود که این روغن در رژیم غذایی روزانه استفاده شود. برای بهره‌مندی حداکثری از فواید روغن زیتون، بهتر است آن را به صورت بکر و خام مصرف کنید و به شرایط نگهداری مناسب نیز توجه کنید.
